Od Halifaxa do Starynkiewicza przez Fort Sowińskiego. Cmentarz Prawosławny i jego okolice

Z warszawskich nekropolii największe zainteresowanie wzbudzają oczywiście Stare Powązki. Warto jednak zajrzeć także na inne cmentarze z długą historią.Cmentarz Prawosławny jest także jedną z najstarszych nekropolii warszawskich.Początkowo prawosławnych w Warszawie nie mieszkało wielu. Toteż nie zorganizowano dla nich odrębnego cmentarza, lecz chowano ich na Powązkach i na Cmentarzu Ewangelickim. W 1834 roku ukaz władz carskich zlokalizował nowy cmentarz na pozostałościach reduty 56, obok kościoła Św. Wawrzyńca, zmienionego na cerkiew pod wezwaniem Włodzimierskiej Ikony Matki Bożej. Pochowano tam żołnierzy carskich, którzy zginęli podczas szturmu w trakcie powstania listopadowego na redutę bronioną przez generała Sowińskiego. Cmentarz oficjalnie zaczął działać od 1840 roku. Okolice cerkwi stały się miejscem pochówku metropolitów cerkwi oraz wysokich rangą urzędników carskich i generalicji. W dalszych kwaterach grzebano niższych urzędników, kupców, rzemieślników i uboższą ludność prawosławną. Cmentarz sukcesywnie się rozrastał i na początku XX wieku rozciągał się na 5 kwaterach, na przestrzeni 19 hektarów.W 1906 roku, z inicjatywy metropolity Hieronima Ekzemplarskiego, powstała druga cerkiew, pod wezwaniem św. Jan Klimaka; początkowo funkcjonująca jak mauzoleum rodzinne, z czasem stała się główną cerkwią cmentarza. Cerkiew ta przetrwała do dziś, jest jedną z dwóch zachowanych, zabytkowych dziewiętnastowiecznych cerkwi warszawskich.I wojna światowa położyła kres istnieniu cmentarza prawosławnego na terenach reduty. Duchowni udali się na bieżeństwo, zabierając ze sobą księgi kancelaryjne, które niestety zaginęły później gdzieś na terenach Rosji.Pod koniec I wojny, decyzją niemieckiego generała von Beselera, cerkiew zlikwidowano, przywracając kościół katolicki.Po wojnie rosyjskie nagrobki przeniesiono na teren nowej części cmentarza prawosławnego, w okolice cerkwi św. Jana Klimaka.Ponieważ jednak kwatery w pobliżu świątyni były już użytkowane, wiele przeniesionych grobów rozmieszczono w różnych dostępnych wolnych miejscach. Dlatego też w wielu miejscach zobaczymy nagrobki z końca XIX lub początku XX wieku, sąsiadujące z grobami o wiele późniejszymi. Tak stało się na przykład z grobowcem Starynkiewicza.Wśród nagrobków z końca XIX wieku można znaleźć wiele rzeźb o wysokich walorach artystycznych, wykonanych przez znanych artystów; np. Bolesława Syrewicza.II wojna światowa nie przyniosła cmentarzowi wielu nowych zniszczeń, ale stał się on wówczas widownią oraz sceną tragicznych epizodów Powstania Warszawskiego, a w szczególności rzezi Woli. Dokonano tam egzekucji sześćdziesięciu mieszkańców Woli oraz ponad stu osób – dzieci i opiekunów ochronki prowadzonej przy cerkwi oraz spalenia około 1500 zwłok ofiar egzekucji dokonanych w innych rejonach Woli i Warszawy.W opisach szczegółowych tej wycieczki znajdziecie przegląd kilku jego charakterystycznych miejsc.